Kronik solunum yetmezliği tedavisinde evde uzun süreli mekanik ventilasyon önemli ve başarılı bir teknik olarak özellikle göğüs duvarı ve nöromüsküler hastalıklarda tüm dünyada giderek daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Tanımlar: Ventilatör, respiratör aynı anlamda kullanılmaktadır. Türkçe karşılığı "Solutucu" veya "solunum cihazı"dır. ALS hastalarında ventilatör ile hastaya iki şekilde solunum desteği verilir. Non-invaziv Mekanik Ventilasyon:Solunum borusuna delik açılmadan maske yardımı ile solunum desteği veren solunum cihazının kullanılması İnvaziv Mekanik Ventilasyon: Trakeostomi denilen solunum borusuna delik açılarak bu deliğe yerleştirilen kanül yardımıyla solunum desteği veren solunum cihazı kullanılması.
Ev Tipi invaziv mekanik ventilatörün özelliklerin belirlenmesi ve ventilatör seçimi:
- Hastanın solunumsal düzenini sağlayan minimal MV parametreleri (MV modu, Tidal Volüm, Solunum Dakika Sayısı, Tetikleme hassasiyeti,İnspirasyon Basıncı, Destek Basınıcı,PEEP Fio2 düzeyi,İnspiratuar akış hızı veya l:E oranı) belirlemektedir.
- Cihazın güç kaynağı(İnternal ve eksternal pil sistemi ve şarj süreleri) açıklanmalıdır.
- Cihazda istenen alarm(oksijen kaynağı yetersizliği,Elektrik kesilmesi,Hastanın cihazdan ayrılması,Yüksek basınç,Apne...vb.) ve uyarı(pil gücü ve şarj bilgisi) sistemleri belirlenmeli, alarm limitleri uygun şekilde ayarlanmalıdır.
- Cihazla birlikte aşağıdaki gerekçeler sağlanmalıdır. Yedek ventilatörün sağlanabilir olması. Cihazın tamir gerektirecek arızalarda sorun giderilinceye kadar yedek ventilatörün acil olarak sağlanması için gerekli önemlerin alınması gerekmektedir.
Hasta için uygun solunum cihazı tipi ve parametreleri bu konuda uzmanlaşmış bir nörolog ya da göğüs hastalıkları uzmanı tarafından belirlendikten sonra hastaya sağlanan ev tipi ventilatör hastane ve hatta mümkünse yoğun bakım ünitesi koşullarında en az 48 saat süreyle uygulanmalıdır. Bu süre hem hastanın yeni cihaza uyum sağlaması hem de cihazın hasta için uygunluğunun test edilebilmesi için gereklidir. Belirlenen parametreler uygulansa bile bazen hastanın klinik tablosu bozulabilmektedir.İstenen sonucun sağlanması için bazen birçok ventilatörün denenmesine gereksinim duyulmaktadır.
Evde solunumsal destek tedavisinin planlama ekibi aşağıdaki kişilerden oluşur.
- Hasta ve Ailesi: Grubun en önemli üyeleridir. Özellikle eve gönderilme durumunda bakımla ilgili her kararı hastanın kendisi, eğer bu imkansızsa ailesi ile birlikte alınmalı ve onlar ynetici durumunda olmalıdır.
- Hekim: Hastanın genel durumunu, solunumsal rezervini ve psikolojik durumunu iyi bilmeli ve hastanın güvenini kazanmış olmalıdır. Hasta ve ailesi tarafından kolaylıkla ulaşılmalıdır.
- Hastayı Yakından Takip Eden Hemşire: Ekip içinde hekimin en önemli yardımcısıdır. Cihazın kullanımı, ayarlanması, uygulanması ve bakımı konusunda deneyimli, hasta ve ailesine eğitim verebilecek özellikte olmalıdır. Güler yüzlü olmalı ve hastaya güven vermelidir.
- Cihazla birlikte aşağıdaki gerekçeler sağlanmalıdır. Yedek ventilatörün sağlanabilir olması. Cihazın tamir gerektirecek arızalarda sorun giderilinceye kadar yedek ventilatörün acil olarak sağlanması için gerekli önemlerin alınması gerekmektedir.
Solunum Cihazları Hakkında Genel Bilgiler
Bpap ve Cpap her ikiside solunumun problemi olan hastalarda kullanılan yardımcı solunum cihazlarıdır.
Cpap (Continuous Positive Airway Pressure)
Bpap (Bilevel Positive Airway Pressure)
Her iki cihaz da mekanik ventilasyon (dışarıdan solunum yardımı) için kullanılmaktadır.Bu solunum cihazları sadece ALS için değil, daha birçok solunum problemlerinde kullanılır. Örneğin (Gece uyku apnesi= Uyku sırasında solunumun durması, Kronik akciğer hastalıkları vb..)
Amaç solunum problemi nedeniyle yeterli oksijen alamayan hastalara mekanik solunum desteği vermektir.
ALS li hastalarda genellikle Bpap tipi solunum cihazı kullanılır. Çünkü hastalar özellikle geceleri spontan solunum(kendiliğinden soluk alıp verme) yeteneği zamanla kaybederler. Bpap cihazları böyle durumlarda otomatik devreye girer. Aynı zamanda hastanın solunum refleksine de cevap verir. Tüm bu özellikleri taşıyan cihazlara Bipap ST denilmektedir.
Bu cihazlar hastaya otomatik olarak solunum yaptırmaktadır.
Mekanik ventilasyon (Yapay Solunum) 2 yolla uygulanabiliyor.
- Non-invaziv(Maske Yoluyla)
- İnvaziv(Nefes borusuna girtlak bölgesinden bir tüp takarak) Bu işlem Trakeostomi olarak adlandırılır. Bunun için küçük bir cerrahi işlem yapılır.
Hangi hastada hangi yöntemin uygulanacağına doktor karar verir. (Nörolog ya da göğüs hastalıkları uzmanı)
ALS hastalarında genellikle Bpap ST tip uygulanır. Çünkü hastanın rahatlığı için her şey otomatik olarak bu cihazlar ile sağlanır. Cihazlar heyet raporu ile Sosyal güvenlik Kurumu (SGK) tarafından ödenmektedir. Bu cihazlar SGK' ya tedavi bittikten sonra iade edilmesi gereken cihazlardır.
